🗿Արցախի հանրապետություն🗿

1.Նշե՜լ Արցախի հանրապետության սահմանակից երկրները։

Արցախը Արևմուտքում սահմանակցում է Հայաստանին, հարավում Իրանի Իսլայական
Հանրապետոռւթյան, իսկ ամբողջ արևելքում Ադրբեջանական Հանրապետությանը.

2․ Նշե՜լ Արցախի անվան ստուգաբանությունը։

Ըստ ժաղովրդական ստուգաբանության «Արցախ» անվանումը նշանակում է արանի ծառաստան:

3․ Լրացուցիչ տեղեկություններ ներկայացնել Արցախի հանրապետության վերաբերյալ։

Լեռնային Ղարաբաղը եւ հարակից տարածքները, որոնք պատկանում են պատմական Արցախին (որոնցից որոշ հատվածներ 1992-1994թթ. ընկած ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վերահսկողության տակ էին), կոչվել են հայկական ճարտարապետության գանձարան բաց երկնքի տակ[2][3]: Ընդհանուր առմամբ, Լեռնային Ղարաբաղում կան մի քանի հազար ճարտարապետական հուշարձաններ և պատմական հուշարձաններ: Բացի եկեղեցական կառույցներից, այս թվի մեջ են մտնում նաև քաղաքացիական ճարտարապետության նմուշներ, հին ամրոցներ և բերդեր, ինչպես նաև` բազմաթիվ խաչքարեր[4]:

Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված արվեստն ու ճարտարապետությունն անցել են զարգացման այն նույն հիմնական փուլերով, ինչպես Հայաստանում։ Արվեստի ճյուղերն սկսել են զարգանալ նախաքրիստոնեական շրջանում, անցնելով չորրորդ դարում քրիստոնեության ընդունմամբ և միջնադարյան ծաղկուն շրջանի միջով[5][6]։

Միջնադարյան շրջանում Արցախում հիմնականում զարգացած է եղել եկեղեցական ճարտարապետությունը՝ եկեղեցիներ, տաճարներ, մատուռներ և վանքեր։ Այդ ժամանակաշրջանում արվեստի մյուս ճյուղերը, այդ թվում՝ ձեռագրեր և խաչքարեր, ինչպես նաև` որմնանկարներ, նվիրված Արցախի Հանրապետությանը և Հայ առաքելական եկեղեցուն[7][8]։

Լեռնային Ղարաբաղի ճարտարապետական շինությունները կառուցված են նույն սկզբունքով և տեխնիկայով, ինչպես՝ Հայաստանում[9]։ Հիմնական շինանյութը ակնեղենն է, այնուհետև դրանք ծածկվում են հրաբխային տուֆի սալիկներով։

Քաղաքներում և վանքերում գտնվող եկեղեցիների արտաքին շերտը ավելի խիտ դասավորված տուֆով է կառուցված։ Գանձասարի և Դադիվանքի եկեղեցիները դրա վառ ապացույցն են։ Մարզերում, ավելի համեստ եկեղեցիների համար ավելի նոսր է շարված` տալով եկեղեցուն հասարակ տեսք[10][11]։ Ինչպես պատմական Արցախում և Հայաստանում, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղում եկեղեցիներն իրենց անվան մեջ ունեն «վանք» բառը, օրինակ՝ Դադիվանք, Գտչավանք, Խունիսավանք, Խադավանք, Խաթրավանք, Երից Մանկանց վանք և այլն։ Վանքերը հաճախ տեղակայված են «վանք» անունը գրող բնակավայրերում՝ Դադիվանք, Գանձասարի վանք և Սպիտակ Խաչի վանք։ Ամրոցների անունները կազմված են բերդ բառով, օրինակ՝ Ջրաբերդ, Հանդաբերդ, Մայրաբերդ, Խոխանաբերդ և այլն